Zainteresowałem się natomiast kulturą ZK. Pierwszym płodem tej zmiany nastawienia jest poniższe opracowanie, stworzone na podstawie Lands of Intrigue i opisujące przyzwyczajenia językowe Amnijczyków. Punkty 1.-4. to wolny przekład z LoI, natomiast 5. to już powiedzonka stworzone przeze mnie. Nie mówiąc wiele, oddajmy głos mojemu nowemu forumowemu alter ego- Elfowi Arislytowi, którego prawdziwą księgę (prawdziwego Worda?
) umieszczę na Forum w swoim czasie.
Mam kilka wątpliwości co do moich tłumaczeń i proszę osoby dobrze znające angielski o porównanie ich z oryginałem- czyli frazami na stronie 107 PDF-u Lands of Intrigue, który można ściągnąć ze strony WotC: Previous Edition Downloads. Najwięcej wątpliwości mam co do tłumaczenia wyjaśnień terminu „foreclose”- „orzekać”.
Zasłyszane w Amn
Amn jest krainą istniejącą dzięki handlowi- widziałem to wiele razy podczas mojej jedynej podróży po tej krainie. Amn nazywają „Dziedziną kupców” i niejeden raz słyszałem kramarzy w Dolinach wymawiających tą nazwę w dokładnie tak jak domorośli Ksenomanci* wypowiadają „Odległa Dziedzina”- z nabożnym wręcz strachem. Trzeba jednak przyznać Amnijczykom, że ich żyłka do handlu, negocjacji i intryg zaowocowała pojawieniem się wielu ciekawych i unikatowych dla tego kraju zwrotów i przenośni, które można wpleść w rozmowę toczoną gdziekolwiek w Faerunie- chociażby tylko dla uczynienia rutynowej konwersacji ciekawszą. Właśnie one stanowią treść tego malutkiego dziełka. Mam nadzieję, że ta wiedza kiedyś przyda Ci się, czytelniku- jeżeli kupiłeś ładnie wyglądający zwój, by umieścić go na półce i zapomnieć, masz serce kobolda (zaraz zrozumiesz, co to znaczy).
Arislyt, elfi mędrzec z Dolin
*Jeżeli, drogi czytelniku, nie słyszałeś o Ksenomantach ani o Odległej Dziedzinie, nie martw się- choć przegapiłeś ciekawą opowieść, z drugiej strony możesz być spokojniejszy o swą poczytalność.
Prawie wszystkie amnijskie powiedzenia mają oczywiście swoje korzenie w języku handlowym. Amnijczycy nie przedstawiają Ci swoich pomysłów- oni Ci je „sprzedają” i często nie ma to nic wspólnego z łapownictwem. Nie życzą Ci dobrego dnia, ale dobrych interesów. Ale po kolei…
1. Metale, czyli wszystko
W Amn często stosuje się nazwy metali, by opisać jakość- praktycznie czegokolwiek. W całym Faerunie stosuje się powiedzenia takie, jak „na wagę złota”, „stalowe nerwy” czy „mowa jest srebrem, a milczenie złotem”, ale Amnijczycy przypisują takie określenia praktycznie wszystkiemu. Mogą określać status społeczny (jesteś rudą tego miasta i nigdy nie będziesz niczym lepszym!), umiejętności (Masz adamantytowe ręce do krawiectwa), czy nastawienie do słuchacza (jesteś dla mnie tylko miedzią, więc nie zachowuj się jak mithril!). Najniższe określenia są też często stosowane jako złorzeczenia i przekleństwa.
Nazwy używane w Amn są ułożone w ustalonej i przestrzeganej kolejności, dzięki czemu można się w nich platynowo szybko połapać. Niektórych dziwi tylko umieszczenie mithrilu przed adamantytem, ale wynika to z tego, że przedmioty z adamantytu zwykle są tak naprawdę stopem tego surowca ze stalą, a mithrilowe to często czysty metal. Oto owa lista wraz z przykładami tego, co może oznaczać:
Ruda- źle: najgorsza jakość, najniższy poziom, brudne, przestępcze.
Spiż- kiepsko: Klasa pracująca, często używane także do określenia osób pozujących na kogoś lepszego, niż są naprawdę.
Miedź- do przyjęcia: Dobry pracownik, status niski- ale „czysty”, można z nim robić interesy.
Stal- dobrze: Najzaszczytniejsze określenie klasy pracującej, używane także w odniesieniu do elitarnych jednostek wojskowych. Oznacza solidność i wytrwałość.
Srebro- bardzo dobrze: dobrze się zapowiadający kupiec, mający szansę na wielkość.
Złoto- świetnie: Osoba posiadająca odziedziczony majątek, lub wysoka rangą, lecz nie mająca żyłki handlowej.
Platyna- naprawdę świetnie: Głowa kupieckiego rodu, coś przedniej jakości.
Adamantyt- doskonale: Osoba wysokiej rangi, której sukces jest jej własnym dziełem, pierwsze pokolenie rodu należące do ścisłej elity. Status „stopu”, który wyjaśniłem wyżej, oznacza, że taka osoba czy rzecz nie jest mimo wszystko idealna.
Mithril- wyjątkowo: Najwyższa jakość i poziom, niezbrukany, posiadający i wielką fortunę rodową oraz równy jej talent- czysty i idealny.
2. Typowe powiedzenia
Choć zastępowanie przymiotników nazwami metali wszędzie, gdzie jest to możliwe to chyba najciekawszy przykład amnijskiego „slangu”, istnieje także wiele innych zwrotów. Warto znać następujące:
Dobrych interesów!
Ten zwrot to uniwersalne powitanie i pożegnanie- stosowane także przy nagłych zwolnieniach. „Dobry interes” może także znaczyć „Jak miło”.
Sprzedane! lub też Sprzedałeś mnie dla swoich planów
„Sprzedać” to słowo używane zamiast „przekonać” lub „wpłynąć na”. Amnijscy politycy i kupcy mówią, że „wszyscy mogą być sprzedani”, co cudzoziemcy często błędnie interpretują jako przyzwolenie na niewolnictwo.
Kupuję to!
„Kupowanie” to kolejne typowo kupieckie określenie, oznaczające akceptację planu, pomysłu czy uczynku.
Jesteś tak wysoko, jak Twój niedawny interes
Nie można długo działać na fali (nie)popularności spowodowanej pojedynczym uczynkiem. Ta przenośnia znaczy po prostu: „Co dla mnie ostatnio zrobiłeś?”.
Znazłem perłę! oraz jego odwrotność Zgubiłem perłę!
Te powiedzonka oznaczają odpowiednio szczęście i pech. Perły są w Amn tak mocno kojarzone ze szczęściem, że tamtejsi kapłani Tymory używają monet oraz pereł (zwłaszcza czarnych) jako symbolu Swojej bogini, co duchowieństwo z reszty Faerunu uważa za bliskie herezji.
Chciałbym orzec w tej kwestii
„Orzekać” to słowo nadużywane w Dziedzinie Kupców na potęgę. Może oznaczać wszystko, zależnie od kontekstu. Najczęściej chodzi o zaprzestanie, wykluczenie, przejęcie lub odebranie komuś czegoś, kradzież lub porwanie (co i tak daje bogate spektrum znaczeń). Czasami chodzi także o zabójstwo- martwy bóg śmierci Myrkul był znany w Amn jako „Czarny Orzekający”.
Przejąłem cały handel warzywami w Athkatlcie
„Przejąć” ma w Amn dość szerokie znaczenie i zwrot tego używa się, mając na myśli „zyskać”, „otrzymać” lub „zdobyć”- w tym ostatnim przypadku za pomocą starań, pracy lub zdolności. Jeżeli zysk jest owocem szczęśliwego przypadku, mówi się, że jest „dostarczony przez perłę”.
On jest smokiem, czy też On prowadzi się jak smok
„Smok” to bogata osoba, która wydaje swoje pieniądze rzadko, ale z rozmysłem i korzyścią. Określenie to jest dość dwuznaczne- jest w nim nutka i szacunku, i sugestii, że „smok” nie obnosi się ze swoim bogactwem dostatecznie ostentacyjnie i może nie być dobrym partnerem w interesach (ze względu na słabego ducha lub zbytnią ostrożność). Warto zauważyć, że Amnijczycy oceniają kogoś nie tylko po jego majątku, ale i po tym, jak nim rozporządza- im szczodrzej, tym lepiej i nierzadko w myśl zasady „zastaw się, a postaw się”. Od siebie dodam, że taki stosunek do słowa „smok” nieco dziwi- Balagos Latający płomień, najsłynniejszy smok mający leże w Amn, jest znany raczej z megalomanii i odwagi (nie mylić z lekkomyślnością!) niż z cech „ludzkiego” smoka.
Co za kobold!, albo On ma serce kobolda
„Kobold” to osoba, która zbiera kosztowności, ale nie korzysta z nich w ogóle- lub prawie w ogóle. Takie określenie jest uwłaczające i sugeruje głupotę.
Ten dzień jest opisany czerwonym atramentem!
„Czerwony atrament” oznacza pecha, a szkarłatny- najgorszego możliwego pecha. „Atrament nie może być bardziej czerwony” oznacza „gorzej już być nie może”.
Prawdziwa księga, fałszywe księgi, inne księgi
Te określenia nawiązują do prowadzenia dwóch ksiąg rachunkowych przez nieuczciwych (czyli, nie uwłaczając tej profesji, w Amn prawie wszystkich) kupców. Stosowanie ich w rozmowie może służyć wielu celom, od wyrażenia niedowierzania (czy to prawdziwa księga?), prośby o powiedzenie prawdy (pokaż mi swoją prawdziwą księgę) czy oskarżenia o kłamstwo (którą z fałszywych ksiąg teraz czytamy?). Ciężką obelgą jest zasugerowanie, że czyjaś prawdziwa księga jest zapisana czerwonym atramentem.
3. Imiona władzy, czyli waluta Amn
Dlaczego akurat „imiona władzy”? Gdyż większość Amnijczyków jest we władzy pieniądza- tego po prostu nie da się ukryć. A skoro monety grają u nich tak ważną rolę, to warto znać ich nazwy- tak te oficjalne, jak i potoczne. Choć nie ma to bardzo ścisłego związku z amnijskimi aforyzmami i porównaniami, ale wiedza ta jest po prostu bardzo przydatna- i dlatego znalazło się dla niej miejsce w moim dziełku.
Wartość bitych w Amn monet nie odbiega od tej, jaką posiadają wykonane z takiego samego kruszcu monety z innych ziem. Rzadko występująca w obecnych czasach sztuka elektrum (se) odpowiada pięciu sztukom srebra.
_Nazwa oficjalna____Nazwa potoczna____Wartość______Używana przez____________
____Fandar________Czerowny atrament_____1 sm___biednych, niższe klasy społeczne___
____Taran______________Brak____________1 ss____wszystkich poza rodami kupieckimi__
____Decym___________Cenataur__________1 se____wszystkich (główna moneta Amn)__
____Danter__________Mała perła__________1 sz____wszystkich (główna moneta Amn)__
____Roldon_____________Perła___________1 sp____szlachta i kupcy, stanowi oznakę statusu
_Sztabki handlowe____Wielka perła______różnie_____Rada Sześciu, wpływowe rody i domy_
___Biżuteria____________Brak__________ różnie____Rada Sześciu, wpływowe rody i domy_
Sztabki handlowe (czyli kilkukilogramowe sztabki odlane z metali, zwykle złota lub srebra) i biżuteria nie są właściwie walutą, ale najpotężniejsze rodziny oraz rządząca Amn Rada Sześciu często używają ich jako środka płatniczego.
4. Nie tylko jak, ale i po jakiemu
Kolejna niespodzianka dla osoby próbującej dogadać się z Amnijczykiem to jego język.
Choć w Amn można usłyszeć praktycznie każdy język Faerunu (jak również te z innych planów i światów), to oficjalnym językiem jest zapomniany w reszcie Faerunu Thorass. W nim zapisane są wszystkie dokumenty, umowy, oficjalne ogłoszenia Rady Sześciu czy protokoły sądowe. Nierzadko nawet ustne ogłoszenia są prezentowane właśnie w Thorass. Osoba chcąca robić w Amn interesy powinna szybko poznać ten język,są prezentowane właśnie w Thorass. Osoba chcąca robić w Amn interesy powinna szybko poznać ten język, gdyż na magię patrzy się w Amn z lekkim niepokojem i posługiwanie się dającymi dostęp do nieznanych języków czarami może przysporzyć kłopotów, zwłaszcza w wielkich miastach.
Prosty lud Amn używa z kolei po prostu Wspólnego w dialekcie podobnym do tego z Tethyru, lecz noszącym też ślady Thorass- zwłaszcza, jeżeli chodzi o terminy handlowe lub związane z miastami.
5. Moje własne przemyślenia
Na koniec chciałem Cię, Czytelniku, uraczyć kilkoma moimi uwagami na temat Amn, które ująłem w aforyzmy. Wszystkich czytających ten pergamin Amnijczyków ostrzegam, że nie będą to przysłowia miłe dla nich.
„Dziwi niski stopień znajomości magii i psioniki w Amn- jego mieszkańcy powinni raczej ciągle czytać traktujące o nich dzieła, szukając sposobu na spieniężanie uczuć.”
„Rada Sześciu ma za zadanie dbać o interesy państwa. Gdyby jej członkowie mieli choć trochę uczciwości, z jej siedziby co chwilę rozlegałyby się krzyki Państwo to my!"
„W Amn, by być szanowanym, musisz wyglądać jak bogaty człowiek…albo bogaty ork, albo bogaty Illithid- Amnijczykom to nie zrobi różnicy”
„W Amn nie ma osób skłonnych do bezinteresownej pomocy Ci- są tylko ludzie, z którymi masz wspólne interesy, nawet o tym nie wiedząc.”
„Zdobywanie fortuny w Amn jest podobne do poławiania pereł- możesz znaleźć perłę albo wpaść po uszy, choć niekoniecznie w wodę.”
Dziękuję bardzo za wszystkie pochwały.
Ale radzłbym jeszcze poczekać- być może niedługo pracę zasili króciutki tekst o używaniu w Amn Thorass 
